మీరు ప్రధాని మోదీ, మైక్రోసాఫ్ట్‌ సహ వ్యవస్థాపకుడు బిల్‌గేట్స్‌ ‘చాయ్‌ పే చర్చ’ వీడియో చూశారా? అందులో ఓ విషయం గమనించారా? మోదీ హిందీలో మాట్లాడుతుంటే.. అది అర్థమవుతున్నట్లు బిల్‌గేట్స్‌ తలాడించడం, తిరిగి బదులివ్వడం చేశారు. బిల్‌గేట్స్‌కు హిందీ రాదుగా.. మరి ఇదెలా సాధ్యమైంది? ఈ చర్చలో వారు ప్రధానంగా మాట్లాడుకున్న ఏఐ (కృత్రిమ మేథ)దే ఈ మాయ అంతా. అంటే ఏఐ సాయంతో అప్పటికప్పుడు రియల్‌ టైంలో ఆంగ్లంలోకి అనువాదమైపోవడమన్న మాట. ఇంతకు ముందు కూడా.. అంటే.. గతేడాది డిసెంబర్‌లో వారణాసిలో జరిగిన ‘కాశీ తమిళ సంగమం’లో పాల్గొన్న ప్రధాని మోదీ... భారతీయ భాషలను రియల్‌ టైంలో అనువదించగల ఏఐ ఆధారిత టూల్‌ ‘భాషిణి’ని ఆవిష్కరించారు. ఆపై ఆ వేదిక నుంచే దాన్ని ఉపయోగించారు కూడా. అంటే మోదీ హిందీలో మాట్లాడుతుంటే.. అది అక్కడ ఇయర్‌ బడ్స్‌ పెట్టుకున్న తమిళులకు వారి భాషలోకి అనువాదమై.. వినిపించింది. అలాగే జీ20 శిఖరాగ్ర సదస్సులోనూ ఈ టూల్‌ను ఉపయోగించే వివిధ దేశాధినేతలను ఉద్దేశించి ప్రసంగించారు. తాజాగా చాయ్‌ పే చర్చ కూడా ఇలాంటి ఏఐ ఆధారిత భాషానువాద టూల్‌ ద్వారానే సాధ్యమైందని నిపుణులు చెబుతున్నారు. మీకో విషయం తెలుసా? త్వరలో స్మార్ట్‌ఫోన్ల తయారీ దిగ్గజం యాపిల్‌.. తమ తదుపరి మోడల్‌ ఐఫోన్‌–16లో రియల్‌ టైం ట్రాన్స్‌లేషన్‌ టూల్‌ సహా మరికొన్ని ఏఐ ఆధారిత ఫీచర్లను అందుబాటులోకి తీసుకురానుందట.    భాషిణి ఎలా పనిచేస్తుందంటే..  భాషిణి అనేది ఏఐ ఆధారిత భాషానువాద టూల్‌. యాండ్రాయిడ్, ఐఓఎస్‌ యాప్‌ల ద్వారా ఇది సులువుగా పనిచేస్తుంది. దీని సాయంతో ఎవరైనా వ్యక్తులు ఇతర భాషల వారితో మాతృ భాషలో మాట్లాడినా అది ఆయా భాషల్లోకి అప్పటికప్పుడే అనువదించేస్తుంది. దేశంలోని భిన్న భాషలు మాట్లాడే వారి మధ్య భాషా సమస్యను ఇది తొలగిస్తుంది. నేచురల్‌ లాంగ్వేజ్‌ ప్రాసెసింగ్‌తోపాటు క్రౌడ్‌ సోర్సింగ్‌ ద్వారా పొందిన (భాషాదాన్‌) వివిధ భాషల పదాలతో తయారు చేసుకున్న డేటాతో వివిధ భాషలను అనర్గళంగా అనువదిస్తుంది. దీన్ని కేంద్ర ఎలక్ట్రానిక్స్, ఐటీ శాఖ రూపొందించింది. – సాక్షి సెంట్రల్‌ డెస్క్‌ 

న్యూఢిల్లీ: ఆంగ్ల రచయిత్రి నీలం సరణ్‌ గౌర్, హిందీ నవలా రచయిత సంజీవ్‌సహా 25 మంది రచయితలు 2023 సంవత్సరానికి సాహిత్య అకాడమీ అవార్డులు అందుకున్నారు. మాధవ్‌ కౌశిక్‌ అధ్యక్షతన బుధవారం ఢిల్లీలో భేటీ అయిన అకాడమీ ఎగ్జిక్యూటివ్‌ బోర్డు 24 భారతీయ భాషలకుగాను జ్యూరీ సభ్యులు సూచించిన పేర్లకు ఆమోదం తెలిపిందని సాహిత్య అకాడమీ ఒక ప్రకటనలో పేర్కొంది. తొమ్మిది కవితా సంపుటాలు, ఆరు నవలలు, ఐదు చిన్న కథల సంపుటాలు, మూడు వ్యాసాలు, ఒక సాహిత్య అధ్యయనానికి ఈ అవార్డులు దక్కాయి. ముఝే పెహ్‌చానో నవలకుగాను సంజీవ్‌కు, రెకియమ్‌ ఇన్‌ రాగా జానకి పుస్తకానికిగాను నీలం సరణ్‌ గౌర్‌కు అవార్డు దక్కింది. టి.పతంజలి శా్రస్తి(తెలుగు), విజయ్‌ వర్మ(డోగ్రీ), వినోద్‌ జోషి(గుజరాతీ), బన్సూర్‌ బనిహరి(కశీ్మరీ), అరుణ్‌ రంజన్‌ మిశ్రా(సంస్కృతం) తదితరులు అవార్డులు పొందిన వారిలో ఉన్నారు.

న్యూఢిల్లీ: దేశంలో అమల్లో ఉన్న చట్టాలను అందరికీ సులభంగా అర్థమయ్యే రీతిలో భారతీయ భాషల్లో రచించడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వం నిజాయితీగా కృషి చేస్తోందని ప్రధాని మోదీ చెప్పారు. ఆయన శనివారం ఢిల్లీలో బార్‌ కౌన్సిల్‌ ఆఫ్‌ ఇండియా ఆధ్వర్యంలో అంతర్జాతీయ న్యాయవాదుల సదస్సును ప్రారంభించారు. ఈ సందర్భంగా మాట్లాడుతూ... ప్రపంచవ్యాప్తంగా సైబర్‌ ఉగ్రవాదం, మనీ లాండరింగ్‌ నేరాలు విపరీతంగా పెరిగిపోతుండడం పట్ల ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు. విధ్వంసకర కార్యకలాపాల కోసం అరాచక శక్తులు కృత్రిమ మేధ(ఏఐ)ను వాడుతున్నాయని చెప్పారు. ముష్కరుల కార్యకలాపాలకు, సైబర్‌ నేరాలకు అడ్డుకట్ట వేయడానికి దేశాలన్నీ చట్టాలకు లోబడి కలిసికట్టుగా పనిచేయాలని సూచించారు. దేశాల మధ్య అమల్లో ఉన్న ఎయిర్‌ ట్రాఫిక్‌ కంట్రోల్‌ వ్యవస్థల తరహాలోనే సైబర్‌ ఉగ్రవాదాన్ని అంతం చేయడానికి గ్లోబల్‌ ఫ్రేమ్‌వర్క్‌ రూపొందించుకోవాలని చెప్పారు. 2047 నాటికి దేశం పూర్తిగా అభివృద్ధి చెందాలన్న లక్ష్యంతో  భారత్‌ కృషి చేస్తోందని, ఇందుకోసం బలమైన, నిష్పక్షపాతంతో కూడిన న్యాయ వ్యవస్థ కావాలని చెప్పారు.   రెండు రూపాల్లో చట్టాలు   కక్షిదారులకు న్యాయం చేకూర్చడంలో న్యాయ ప్రక్రియ, చట్టాలను రాసేందుకు ఉపయోగించిన భాష కీలక పాత్ర పోషిస్తాయని ప్రధాని మోదీ ఉద్ఘాటించారు. చట్టాలు రెండు రూపాల్లో ఉండాలని ప్రభుత్వం భావిస్తోందని చెప్పారు. న్యాయ నిపుణులు ఉపయోగించే భాషలో, సామాన్య ప్రజలు ఉపయోగించే భాషలో చట్టాలు ఉండాలన్నారు. ప్రజల భాషలో చట్టాలు ఉన్నప్పుడు వారు వాటిని సొంతం చేసుకుంటారని తెలిపారు. చట్టాలను సామాన్య ప్రజలకు అర్థమయ్యేలా సులభతరంగా మార్చే ప్రక్రియ కొనసాగుతోందని వివరించారు. అది పూర్తి కావడానికి సమయం పడుతుందన్నారు. డేటా ప్రొటెక్షన్‌ చట్టంతో ఈ ప్రక్రియకు శ్రీకారం చుట్టామని వివరించారు. కక్షిదారులకు తీర్పు కాపీలను వారి మాతృభాషలో అందజేయాలన్న సుప్రీంకోర్టు నిర్ణయాన్ని ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ స్వాగతించారు. భారత న్యాయ వ్యవస్థను కాపాడడంలో జ్యుడీíÙయరీ, బార్‌ కౌన్సిల్‌ సాగిస్తున్న కృషి ప్రశంసనీయమని చెప్పారు. భారత స్వాతంత్య్ర పోరాటంలో ఎంతోమంది న్యాయవాదులు ముందంజలో నిలిచారని గుర్తుచేశారు. అంతర్జాతీయ న్యాయవాదుల సదస్సులో సుప్రీంకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తి జస్టిస్‌ డీవై చంద్రచూడ్, కేంద్ర న్యాయ శాఖ మంత్రి అర్జున్‌రామ్‌ మేఘ్వాల్, యూకే న్యాయ సహాయ శాఖ మంత్రి అలెక్స్‌ చాక్‌ కె.సి., భారత అటార్నీ జనరల్‌ ఆర్‌.వెంటకరమణి, సొలిసిటర్‌ జనరల్‌ తుషార్‌ మెహతా, బార్‌ కౌన్సిల్‌ చైర్మన్‌ మిశ్రా తదితరులు పాల్గొన్నారు.    న్యాయవాదుల పాత్ర మారాలి: జస్టిస్‌ చంద్రచూడ్‌   నేటి ప్రపంచీకరణ శకంలో అంతర్జాతీయంగా న్యాయరంగంలో సవాళ్లను ఎదుర్కొనే దిశగా న్యాయవాదుల పాత్ర మార్పు చెందాలని సీజేఐ జస్టిస్‌ చంద్రచూడ్‌ సూచించారు. ఆధునిక పరిజ్ఞానాన్ని లాయర్లు అందిపుచ్చుకోవాలన్నారు. ఇంటెలెక్చువల్‌ ప్రాపర్టీ వంటి అంశాల్లో సాంకేతికపరమైన మార్పులను కక్షిదారులు, ప్రభుత్వాలు అందిపుచ్చుకొనేలా లాయర్లు కృషి చేయాలని సీజేఐ తెలిపారు.

భువనేశ్వర్‌: ఉన్న సీబీఎస్‌ఈ (సెంట్రల్‌ బోర్డ్‌ ఆఫ్‌ సెకండరీ ఎడ్యుకేషన్‌) స్కూళ్లలో విద్యార్థులు ఇకపై తెలుగుతో పాటు 22 భారతీయ భాషల్లో చదువుకోవచ్చు. కేంద్ర విద్యాశాఖ మంత్రి ధర్మేంద్ర ప్రధాన్‌ ఆదివారం ఈ మేరకు వెల్లడించారు. ప్రస్తుతం వాటిల్లో హిందీ, ఇంగ్లిష్‌ మీడియాల్లో మాత్రమే చదువుకునేందుకు వీలుంది. ఇకపై రాజ్యాంగంలోని ఎనిమిదో షెడ్యూల్‌లో గుర్తించిన తెలుగు, బెంగాలీ, కన్నడ, కొంకణి, మరాఠీ, పంజాబీ, సంస్కృతం, తమిళం, మైథిలి, డోగ్రీ వంటి 22 భాషల్లో తమకిష్టమైన వాటిలో చదువుకోవచ్చు. పరీక్షలు కూడా ఆయా భాషల్లోనే జరుగుతాయి.  

‘భాష మన ఆలోచనలకు వాహకం మాత్రమే కాదు, మన ఆలోచనా సరళికి దోహదపడే గొప్ప పరికరం కూడా’ అన్నాడు బ్రిటిష్‌ ఆవిష్కర్త హంఫ్రీ డేవీ. ప్రస్తుత ప్రపంచంలో దాదాపు ఐదువేలకు పైగా భాషలు వాడుకలో ఉన్నాయి. వాటిలో మూడోవంతు కేవలం ఆఫ్రికా ఖండంలోనే మనుగడలో ఉన్నాయి. తాజా అంచనాల ప్రకారం ప్రపంచంలో దాదాపు మూడువేలకు పైగా భాషలు అంతరించిపోయే పరిస్థితుల్లో ఉన్నాయి. మన దేశంలోనే 192 భాషలు కొన ఊపిరితో కొనసాగుతున్నాయి.  ప్రపంచంలోనే అత్యధిక భాషలు వాడుకలో ఉన్న దేశాల్లో మన దేశానిది రెండో స్థానం. మన దేశంలో ఇప్పుడు 780 భాషలు మనుగడలో ఉన్నాయి. పాపువా న్యూగినీ విస్తీర్ణంలోను, జనాభా లోను చిన్న దేశమే అయినా, అక్కడ ఏకంగా 840 భాషలు మనుగడలో ఉన్నాయి. మన రాజ్యాంగం ఇరవైరెండు భాషలను గుర్తించింది. ప్రస్తుత ప్రపంచంలో రకరకాల భాషా కుటుంబాలకు చెందిన భాషలు మనుగడలో ఉన్నాయి. వాటిలో కొన్ని బలంగా ఉనికి చాటుకోగలుగుతున్నాయి. ఇంకొన్ని, క్రమంగా మరుగునపడే స్థితికి చేరుకుంటున్నాయి. భాష పుట్టుక గురించిన కచ్చితమైన వాస్తవాలు చరిత్రలో నమోదు కాలేదు. సమూహాలు సమూహాలుగా విడిపోయిన భాషా కుటుంబాలన్నీ ఒకే మూలభాష నుంచి విడివడిపోయినవనీ, ఒక్కో భాషా కుటుంబం నుంచి వేర్వేరు భాషలు పుట్టా యనీ భాషా శాస్త్రవేత్తల అభిప్రాయం. అన్ని భాషలకు మూలమైన తొలి భాష ఎప్పుడు ఎలా పుట్టిందో, ఎప్పుడు ఎలా అంతరించిపోయిందో చెప్పడానికి సరైన ఆధారాల్లేవు. మానవ సమూహాలు మనుగడ కోసం నేల నలు చెరగులా విస్తరించిన క్రమంలో ఏర్పడిన వేర్వేరు భాషా కుటుంబాల నుంచి పుట్టుకొచ్చిన భాషల గురించిన సమాచారం మాత్రమే మనకు తెలుసు.  ‘తన సొంత భాషను ప్రేమించని వాడు జంతువు కన్నా, దుర్గంధం వెదజల్లే చేప కన్నా నీచమైన వాడు’ అన్నాడు ఫిలిప్పినో రచయిత జోస్‌ రిజాల్‌. పుట్టి పెరిగిన నేలను, తొలి పలుకులు నేర్చిన మాతృభాషను ప్రేమించని వాళ్లు అరుదు. మాతృభాషల మనుగడ కోసం ప్రజలు రాజకీయ ఉద్యమాలు, ఆందోళనలు సాగించిన సందర్భాలు ఉన్నాయి. బంగ్లాదేశ్‌ ఇదివరకు తూర్పు పాకిస్తాన్‌గా ఉన్నకాలంలో అక్కడి ప్రజలపై బలవంతంగా ఉర్దూను రుద్దే ప్రయత్నాలు జరిగాయి. మిగిలిన జనాల కంటే భాషాభిమానం కాస్త ఎక్కువ మోతాదులో ఉన్న బెంగాలీలు దీనికి వ్యతిరేకంగా తిరగబడ్డారు. తమ భాషకు గుర్తింపు కోసం పోరాటం సాగించారు. వారు తమ భాషకు గుర్తింపునే కాదు, స్వతంత్ర దేశాన్ని కూడా సాధించుకున్నారు. బెంగాలీలు తమ భాష కోసం పోరాటం ప్రారంభించిన ఫిబ్రవరి 21వ తేదీని ‘యూనెస్కో’ అంతర్జాతీయ మాతృభాషా దినోత్సవంగా ప్రకటించింది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రజలు మాట్లాడుకునే భాషలన్నింటి సంరక్షణ, పరిరక్షణలే అంతర్జాతీయ మాతృభాషా దినోత్సవ ధ్యేయమని ఐక్యరాజ్య సమితి సాధారణ సభ 2007 మే 16న ప్రకటించింది. భాషల సంరక్షణ, పరిరక్షణల బాధ్యతను ఐక్యరాజ్య సమితి నెరవేర్చలేదు. ఆ బాధ్యతను నెరవేర్చాల్సింది వివిధ దేశాల ప్రభుత్వాలే!  ఒక భాషలో మాట్లాడేవారు ఎవరూ లేనప్పుడు ఆ భాష అంతరించిపోతుంది. ఒక భాష అంతరిస్తే, ఆ భాషకు చెందిన సంస్కృతీ సాహిత్యాలు కూడా అంతరించిపోతాయి. వలస రాజ్యాలు మొదలైన తర్వాత ప్రపంచంలో చాలా భాషలే అంతరించిపోయాయి. ‘ఒక జాతిని అంతమొందించాలంటే, ఆ జాతి మాట్లాడే భాషను అంతమొందించాలి’ అనే నానుడి ఉంది. ఖండాంతరాలకు పాకి వలస రాజ్యాలను స్థాపించుకున్న పాలకులు చాలావరకు చేసిన పని ఇదే! ఇంగ్లిష్, ఫ్రెంచ్, స్పానిష్, డచ్, పోర్చుగీస్‌ తదితర యూరోపియన్‌ వలస రాజ్యాల్లో వందలాది స్థానిక భాషలు కనుమరుగైపోయాయి. వలస రాజ్యాల కాలంలో బలవంతులైన పాలకుల భాషలకు విపరీతంగా ప్రాబల్యం పెరిగింది. ఉపాధి కోసం పాలకుల భాషలను నేర్చుకోవడం జనాలకు అనివార్యంగా మారింది. తమ తమ మాతృభాషలను కాపాడుకోవడం పెను సవాలుగా మారింది. రెండు మూడు తరాలు గడిచే సరికి చాలా భాషలు కొడిగట్టిపోయాయి. ఉదాహరణకు చెప్పుకోవాలంటే, యూరోపియన్‌ వలస పాలకుల దెబ్బకు గడచిన నాలుగు శతాబ్దాల్లో కేవలం ఉత్తర అమెరికాలోనే దాదాపు రెండువందలకు పైగా స్థానిక భాషలు పూర్తిగా తుడిచిపెట్టుకుపోయాయి. ఒక భాష అంతరించిపోతే, ఆ భాషకు చెందిన సంస్కృతి అంతరించిపోతుంది. ఆ భాషలో నిక్షిప్తమైన జ్ఞానసంపద కనుమరుగైపోతుంది. ఒక్కొక్కసారి ఒక నాగరికత సైతం అంతరించిపోయే ప్రమాదం ఉంటుంది. అంతేకాదు, ఆ భాషా సంస్కృతులకు చరిత్రతో లంకె తెగి పోతుంది. ఒకటికి మించిన భాషలను నేర్చుకోవడం, ఒక భాష నుంచి మరొక భాషకు సాహితీ సంపదను ఇచ్చిపుచ్చుకోవడం ద్వారా భాషలు చిరకాలం మనుగడ సాగించగలుగుతాయి. ‘నా భాష పరిమితులంటే, నా ప్రపంచం పరిమితులే’ అన్నాడు ఆస్ట్రియన్‌ తత్త్వవేత్త లుడ్విగ్‌ విట్గెన్‌స్టీన్‌. ఒకటికి మించిన భాషలు తెలిసి ఉన్నప్పుడు లేదా ఒకటికి మించిన భాషల్లోని సాహిత్యం మన భాషలోనే మనకు అందుబాటులో ఉండటం జరిగినప్పుడు మన పరిమితులు తొలగి, మన ప్రపంచం మరింతగా విస్తరిస్తుంది. బహుశా ఇందుకే కాబోలు ‘ఇంకో భాష తెలిసి ఉండటమంటే, రెండో ఆత్మను కలిగి ఉండటమే’ అన్నాడు రోమన్‌ చక్రవర్తి షాలమేన్‌. మనం మన చరిత్రను కాపాడుకోవాలంటే, మన భాషలను కాపాడుకోవడమే మార్గం.

సాక్షి, అమరావతి: మనకు ఏదైనా సమాచారం అవసరమైతే మొదటగా వెదికేది వికీపీడియా. ప్రపంచంలో ఎటువంటి సమాచారాన్నైనా ఒక్క క్లిక్‌తో మనకు అందిస్తుంది వికీపీడియా. ఇప్పుడు వికీపీడియా తెలుగులోనూ విశ్వ విజ్ఞానాన్ని అందిస్తోంది. మధురమైన తెలుగు భాషను ప్రపంచానికి పరిచయం చేస్తూనే.. ప్రపంచ విశేషాలను తెలుగు వారికి అందిస్తోంది ‘తెలుగు వికీపీడియా’. తొలినాళ్లలో ఎవరూ గుర్తించని ఈ ‘అద్భుత తెలుగు సమాచార వేదిక’ ఆంగ్ల వికీపీడియాను సైతం అధిగమిస్తోంది. దేశంలోని ఇతర భారతీయ భాషల వికీపీడియాలు కూడా ఇవ్వలేనంతగా తెలుగులో ఖచ్చితత్వంతో కూడిన సమాచారాన్ని సమకూరుస్తోంది. ఈ క్రమంలోనే 2016లో తెలంగాణలో, తాజాగా ఏపీలో జిల్లాల పునర్వ్యవస్థీకరణ తర్వాత వాటి భౌగోళిక సరిహద్దుల వివరాలను ఒకచోట చేర్చి సమగ్రమైన రూపాన్ని తెలుగు వికీపీడియన్లు అందించడం విశేషం. 2003లో డిసెంబర్‌ 10న తెలుగు వికీపీడియా అందుబాటులోకి వచ్చినప్పటికీ, 2006 నుంచి పూర్తిస్థాయిలో సమాచారాన్ని అందిస్తోంది.  27వేలకుపైగా గ్రామాల సమాచారం  ఆంగ్ల వికీపీడియాలో వేలాది మంది లక్షల వ్యాసాలు రాస్తుంటారు. కానీ తెలుగు వికీపీడియాలో రాసే వాళ్లను వేళ్లపై లెక్కించవచ్చు. ఐతేనేం.. ఆ కొద్దిమందే సమగ్ర సమాచారాన్ని అందిస్తున్నారు. రెండు రాష్ట్రాల్లో 27 వేలకు పైగా రెవెన్యూ గ్రామాలు, వాటి మండలాలు, జిల్లాలపై వ్యాసాలు రాయడం ఒక చరిత్ర. ఈ సమాచారం ఒక్క తెలుగు వికీలో తప్ప ఎక్కడా లభించదు. ఈ మొత్తం సమాచారాన్ని ముద్రిస్తే 60 వేల పేజీల గ్రంథం అవుతుంది. దీనిని ఎవరైనా ఉచితంగా వినియోగించుకోవచ్చు.  అడ్మిన్ల పర్యవేక్షణలో..  తెలుగు వికీపీడియాలో ఖచ్చితమైన సమాచారానికి మాత్రమే చోటు లభిస్తుంది. ఔత్సాహికుల్లో అనుభవజ్ఞులు అడ్మిన్లుగా వ్యవహరిస్తూ నిత్యం వ్యాసాలను పరిశీలిస్తుంటారు. పొరపాట్లు ఉంటే వాటిని సరి చేస్తూ పాఠకులకు చేరవేస్తున్నారు. ఇక్కడ ఓటింగ్‌ ద్వారా అడ్మిన్లను ఎంపిక చేయడం, అవసరమైతే తొలగించడం కూడా చేస్తారు. తెలుగు వికీలో 14 మంది అడ్మిన్లుగా పని చేస్తున్నారు. ప్రపంచంతో పాటు భారతదేశ రాష్ట్రాలు, జిల్లాల సమాచారం తెలుగులో అందుబాటులోకి తెచ్చారు. ఇటీవల అనువాద వ్యాసాలను కూడా పెంచుతున్నారు.  మీరూ వికీపీడియన్‌ కావొచ్చు  వెబ్‌సైట్‌లో ఖాతాను సృష్టించుకోవడం లేదా గెస్ట్‌గా అయినా ఎవరైనా వికీపీడియన్‌గా మారవచ్చు. ఎటువంటి వ్యక్తిగత వివరాలు ఇవ్వాల్సిన అవసరం లేదు. పెన్‌నేమ్‌తో కూడా వ్యాసాలు అందించవచ్చు. కొత్తగా వచ్చిన వారికి ఒక గురువును కూడా జత చేస్తారు. వారి సూచనలతో నెమ్మదిగా అక్షర దోషాలను గుర్తించడం, వ్యాసాలు రాయడం అలవాటు చేస్తారు. ప్రతి వికీపీడియా వ్యాసానికి ప్రత్యేక శైలి ఉంటుంది. దానిని అనుసరించే వ్యాసాలు రాయాలి. మారుమూల గ్రామాల్లోని విశేషాలు, సంస్కృతితో పాటు ఎవరైనా సామాజిక కోణంలో స్వయంగా తీసిన ఫొటోలు కూడా  పొందుపరచవచ్చు.   ముఖ్యంగా ఇవి..  ► ఆంగ్ల వికీలో ఇప్పటి వరకు 66.10లక్షల వ్యాసాలు నాలుగు బిలియన్లకుపైగా పదాలతో ఉన్నాయి. నిత్యం ఎన్నో అప్‌డేట్‌లు వస్తున్నాయి  ► కానీ, తెలుగు వికీలో సమాచారం ఆశించినంత స్థాయిలో లేదు. తెలుగులో 80,778 వ్యాసాలు మాత్రమే ఉన్నాయి.  ► వాస్తవానికి వందల సంఖ్యలో ఔత్సాహికులు స్వచ్ఛందంగా తెలుగు వికీపీడియాకు వ్యాసాలు రాస్తుండగా,  ఇందులో నిత్యం పని చేసే వారు 50 మంది లోపే.  ► తెలుగు వికీపీడియన్లలో రిటైర్డ్‌ ఉద్యోగులు, ఔత్సాహిక తెలుగు ప్రేమికులు, గృహిణులు, ప్రభుత్వ పాఠశాలల ఉపాధ్యాయులు, సాఫ్ట్‌వేర్‌ ఇంజినీర్లు, విద్యార్థులు ఇలా అనేక వర్గాలు పని చేస్తూ తెలుగు పరిరక్షణకు కృషి చేస్తున్నారు.  ► 2014లో విజయవాడలో జరిగిన తెలుగు వికీ దశాబ్ది ఉత్సవాల సందర్భంగా 80 మంది వికీపీడియ­న్లు హాజరయ్యారు. ఇందులో 20 మంది ఇతర భా­షల వారు ఉన్నారు. 2015లో తిరుపతిలో జరి­గి­న 11వ వార్షికోత్సవంలో 80 మంది వరకు పా­ల్గొన్నారు. మరింత బలోపేతానికి కృషి  నేను ప్రైవేటుగా ఉద్యోగం చేస్తూ తెలుగు వికీపీడియాకు పని చేస్తున్నాను. ప్రభుత్వాలు విడుదల చేసిన డేటాపై ఆధారపడి ప్రత్యేక సాఫ్ట్‌వేర్‌ను వాడి జిల్లాలు, మండలాల సరిహద్దులు, మ్యాపులను స్వయంగా తయారు చేశాం. ఈ పేజీల్లో రాసిన ప్రతి అంకె, ప్రతి సమాచారమూ ఖచ్చితత్వంతో ఉండేలా చూస్తాం. ఆధారాన్ని ప్రతి పేజీలోనూ మూలాలుగా చూపిస్తాం. అంతేకాదు.. ఏ పేజీలోనైనా ఏదైనా సమాచారం తప్పుగా ఉందనో, అసలు లేదనో మీరు గమనిస్తే, మీరే స్వయంగా మార్పులు చెయ్యవచ్చు. తెలుగు వికీపీడియాలో ఉన్న సమాచారానికి కాపీరైట్‌ ఉండదు. తెలుగు వికీపీడియా బలోపేతానికి వర్క్‌షాప్‌లు నిర్వహిస్తున్నాం.  – పవన్‌ సంతోష్, తెలుగు వికీపీడియన్, విజయవాడ  

ముంబై: కోర్టు తీర్పులను అన్ని భారతీయ భాషల్లోకి అందుబాటులోకి తెచ్చేందుకు కృత్రిమ మేథ(ఏఐ)ను వినియోగించుకుంటామని సుప్రీంకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తి (సీజేఐ) జస్టిస్‌ డీవై చంద్రచూడ్‌ చెప్పారు. సమాచార అంతరాలను తొలగించడంలో సాంకేతికత చాలా కీలకమైందని ఆయన అన్నారు. ఇంగ్లిష్‌లో ఉండే కొన్ని చక్కని అంశాలు గ్రామీణ ప్రాంతాల లాయర్లు ఆకళింపు చేసుకోలేరు. లాయర్లందరికీ ఉచితంగా సమాచారాన్ని అందుబాటులో ఉంచాలన్నదే నా ఉద్దేశం. ఇందుకోసం తీర్పుల ప్రతులను ఏఐను వినియోగించుకుని అన్ని భారతీయ భాషల్లోకి అనువాదం చేయిస్తాం’అని చెప్పారు. శనివారం బార్‌ కౌన్సిల్‌ ఆఫ్‌ మహారాష్ట్ర, గోవా నిర్వహించిన కార్యక్రమంలో సీజేఐ మాట్లాడారు. విచారణల లైవ్‌ స్ట్రీమింగ్‌ ద్వారా లా విద్యార్థులు, టీచర్లు కోర్టుల కార్యకలాపాలను ప్రత్యక్షంగా తెలుసుకునే వీలుంటుందన్నారు. తద్వారా సమాజంలో జరుగుతున్న అన్యాయాలను గుర్తించగలుగుతారని చెప్పారు.

న్యూఢిల్లీ: ఇండియన్‌ ఇన్‌స్టిట్యూట్‌ ఆఫ్‌ టెక్నాలజీ వంటి ఉన్నత విద్యా సంస్థలుసహా టెక్నికల్, నాన్‌–టెక్నికల్‌ విద్యా సంస్థల్లో హిందీ, స్థానిక భాషల్లో బోధించాలని అధికార భాషా పార్లమెంట్‌ కమిటీ సిఫార్సు చేసింది. ఇంగ్లిష్‌ భాష వాడకాన్ని కాస్త తగ్గించి భారతీయ భాషలకు తగిన ప్రాధాన్యతను కల్పించాలనే ఉద్దేశ్యంతో ఈ మేరకు రాష్ట్రపతి ద్రౌపదీ ముర్ముకు ఈ కమిటీ సిఫార్సులు పంపింది. ఇంగ్లిష్‌ను ఐచ్ఛికంగా వాడాలని హోం మంత్రి అమిత్‌ షా అధ్యక్షతన ఏర్పాటైన ఈ కమిటీ తన 11వ నివేదికను ఇటీవలే రాష్ట్రపతికి సమర్పించింది. నూతన జాతీయ విద్యా విధానం ప్రకారం అధికారిక లేదా ప్రాంతీయ భాషలనే వాడాలన్న సూచన మేరకు ఈ సిఫార్సులు చేసినట్లు కమిటీ ఉపాధ్యక్షుడు, బీజేడీ నేత భర్తృహరి మహతాబ్‌ చెప్పారు. ‘ఐక్యరాజ్యసమితి అధికారిక భాషల్లో హిందీని చేర్చాలి. ఏ–కేటగిరీ రాష్ట్రాల్లో హిందీకి ‘100 శాతం’ ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి. హిందీ మాట్లాడే రాష్ట్రాల్లోని ఐఐటీలు, కేంద్రీయ విశ్వవిద్యాల యాలు, కేంద్రీయ విద్యాలయాల్లో హిందీలోనే బోధించాలి. వేరే రాష్ట్రాల్లోని విద్యాసంస్థల్లో అక్కడి స్థానిక భాషల్లో బోధించాలి. వలస వాసనను వదిలించుకుంటూ విదేశీ భాష ఇంగ్లిష్‌ను కాస్త పక్కనబెట్టాలి’ అని కమిటీ సిఫార్సు చేసింది. ‘ హిందీ ఎక్కువగా మాట్లాడే ప్రాంతాల్లో ఉన్న బనారస్‌ హిందూ విశ్వవిద్యాలయం, ఢిల్లీ వర్సిటీ, జమియా మిలియా ఇస్లామియా, అలీగఢ్‌ ముస్లిం వర్సిటీలలో పూర్తిగా హిందీలోనే బోధిస్తే మేలు. ఇక కేంద్ర ప్రభుత్వ కార్యాలయాలు, ఆఫీస్‌లు, మంత్రిత్వ శాఖల మధ్య లేఖలు, ఫ్యాక్స్‌లు ఈ–మెయిల్‌లలో హిందీ లేదా స్థానిక భాషలను వాడాలి. అధికారిక కార్యక్రమాల్లో, ప్రసంగాల్లో, ఆహ్వాన పత్రాల్లో సులభంగా ఉండే హిందీ/స్థానిక భాషలనే వాడాలి’ అని సూచించింది. యూపీ, బిహార్, మధ్యప్రదేశ్, ఛత్తీస్‌గఢ్, ఉత్తరాఖండ్, జార్ఖండ్, హరియాణా, హిమాచల్, రాజస్థాన్, ఢిల్లీ ఏ–కేటగిరీలో ఉన్నాయి. గుజరాత్, మహారాష్ట్ర, పంజాబ్‌ బి–కేటగిరీలో ఉన్నాయి. మిగతావి సి –కేటగిరీలో ఉన్నాయి.

సాక్షి, సిటీబ్యూరో: మీరు ఆంగ్లభాషలోని ఓ వీడియో క్లిప్పింగ్‌ వీక్షిస్తున్నారనుకోండి. ఆ క్లిప్‌లో మాట్లాడుతున్న వ్యక్తి భాష, లిప్‌మూమెంట్‌ అర్థంకాక తల పట్టుకుంటున్నారా?.. ఇకపై ఆ అవస్థలు తీరనున్నాయి. భాష ఏదైనా, ఆ మాట్లాడే వ్యక్తి భావాన్ని యథాతథంగా తెలుగు ఆడియో క్లిప్‌ ద్వారా మీకందించే సరికొత్త టూల్‌ను ఇంటర్నేషనల్‌ ఇనిస్టిట్యూట్‌ ఆఫ్‌ ఇన్ఫర్మేషన్‌ టెక్నాలజీ– హైదరాబాద్‌ (ఐఐఐటీ–హెచ్‌) రూపొందించింది. మిషన్‌ లెర్నింగ్‌ సాంకేతికతలో ఇదో సరికొత్త ఆవిష్కరణ అని ఐఐఐటీ వర్గాలు చెబుతున్నాయి. వీడియో క్లిప్‌ను ఒక భాష నుంచి మరో భాషలోకి తేలికగా అనువదించేందుకు ఈ టూల్‌ అద్భుతంగా పనిచేస్తుందని ఐఐఐటీ–హెచ్‌ రీసెర్చ్‌ అండ్‌ డెవలప్‌మెంట్‌ విభాగం డీన్‌ సీవీ జవహర్‌ తెలిపారు.   లిప్‌గాన్‌ మాడ్యూల్‌  డీన్‌ జవహర్‌ తెలిపిన వివరాల ప్రకారం.. ఇంగ్లిష్‌ భాష నుంచి పలు భారతీయ భాషల్లోకి వివిధ రకాలైన వీడియో క్లిప్‌లను ఈ టూల్‌ ద్వారా తర్జుమా చేసుకోవచ్చు. డబ్బింగ్‌ సినిమాలు, యానిమేషన్, మీడియా రంగాలకు ఈ టూల్‌ ఉపయుక్తంగా ఉంటుంది. పెదాల కదలికల ఆధారంగా జరిగే సంభాషణ కూడా ఎలాంటి పొరపాట్లు లేకుండా, లిప్‌ సింక్రనైజేషన్‌ మిస్‌ కాకుండా తర్జుమా చేసుకోవచ్చు. టెక్నాలజీ పరిభాషలో ఈ ఆవిష్కరణను ‘లిప్‌గాన్‌ మాడ్యూల్‌’అంటారు. తర్జుమా అయ్యే భాషకనుగుణంగా ఈ మాడ్యూల్‌ వీడియో క్లిప్‌లోని వ్యక్తి లిప్‌ మూమెంట్‌ను సరిచేస్తుంది. కొన్నిసార్లు డబ్బింగ్‌ సినిమాల్లో లిప్‌ మూమెంట్‌ సరిగ్గా లేక వీడియో క్లిప్‌ నాణ్యత అంతగా ఉండదు. లిప్‌గాన్‌ మాడ్యూల్‌తో అటువంటి అవస్థలుండవు. దీని ద్వారా గంటల నిడివి ఉన్న వీడియోలను సైతం సులభంగా భారతీయ భాషల్లోకి తర్జుమా చేసుకోవచ్చు. ఈ మెషీన్‌ టూల్‌పై ‘టువార్డ్స్‌ ఆటోమేటిక్‌ ఫేస్‌ టు ఫేస్‌ ట్రాన్స్‌లేషన్‌’పేరుతో పరిశోధన పత్రాన్ని సిద్ధం చేశారు. ఇటీవల ఫ్రాన్స్‌లో జరిగిన అంతర్జాతీయ మల్టీమీడియా సదస్సులోనూ దీన్ని సమర్పించారు. మరిన్ని పరిశోధనలు, ప్రయోగ పరీక్షల అనంతరం ఈ మిషన్‌ లెర్నింగ్‌ సాంకేతికతను ఆయా రంగాలు వినియోగించుకునేలా తీర్చిదిద్దుతారు.  

న్యూఢిల్లీ: స్మార్ట్‌ఫోన్లలోని గూగుల్‌ వాయిస్‌ అసిస్టెంట్‌ ఇకపై తెలుగులోనూ సమాధానమివ్వనుంది. ‘‘ఓకే గూగుల్‌’’ అన్న ఇంగ్లిషు పదాలకు మాత్రమే స్పందించే వాయిస్‌ అసిస్టెంట్‌ను తెలుగుతోపాటు ఇతర భారతీయ భాషల్లోనూ పనిచేసేలా టెక్నాలజీని అభివృద్ధి చేయడం దీనికి కారణం. హిందీలో మాట్లాడాలనుకుంటే ‘‘ఓకే గూగుల్‌ హిందీ బోలో’అని కానీ.. ‘‘టాక్‌ టు మీ ఇన్‌ హిందీ’’ అనిగానీ పలకాల్సి ఉంటుందని,  తమిళం, తెలుగు, కన్నడ భాషల్లోనూ స్పందించేలా గూగుల్‌ అసిస్టెంట్‌ను ఆధునికీకరించినట్లు గూగుల్‌ ప్రోడక్ట్‌ మేనేజ్‌మెంట్‌ వైస్‌ ప్రెసిడెంట్‌ మాన్యుల్‌ బ్రాన్‌స్టీన్‌ ఒక ప్రకటనలో తెలిపారు. కొత్త భాషలు అన్ని ఆండ్రాయిడ్‌ ఫోన్లతోపాటు ఆండ్రాయిడ్‌ గో, కియో పరికరాల్లో అందుబాటులోకి రానున్నాయని బ్రాన్‌స్టీన్‌ చెప్పారు. ఒక భాషలోంచి ఇంకో భాషకు తర్జుమా చేయగల గూగుల్‌ ఇంటర్‌ప్రెటర్‌ సేవలు త్వరలో అందుబాటులోకి వస్తాయన్నారు.

సోషల్‌ మీడియా అనగానే మనకు ఠక్కున గుర్తొచ్చేవి ఫేస్‌బుక్, ట్విట్టర్, వాట్సాప్, ఇన్‌స్టాగ్రామే.భారత్‌ సహా ప్రపంచవ్యాప్తంగా అత్యధికంగా నెటిజన్లు ఫాలో అయ్యేవి ఈ యాప్‌లే. అయితే వాటికి ఏమాత్రం తీసిపోని రీతిలో అటువంటి మరో యాప్‌ దేశంలో ప్రస్తుతం వేగంగా యువతను ఆకట్టుకుంటోంది. భారతీయ భాషల్లో అందుబాటులోకి రావడం ద్వారా స్వదేశీ ముద్ర వేసుకొని దూసుకుపోతున్న ఆ యాపే ‘షేర్‌చాట్‌’. ఐఐటీ కాన్పూర్‌ పూర్వ విద్యార్థులైన ఫరీద్‌ అహ్‌సాన్, భానుసింగ్, అంకుష్‌ సచ్‌దేవ్‌ బెంగళూరు కేంద్రంగా 2015 అక్టోబర్‌లో దీన్ని ప్రారంభించారు. షేర్‌చాట్‌ ప్రస్తుతం దేశవ్యాప్తంగా  14 భారతీయ భాషల్లో మొత్తం 3 కోట్ల మంది వినియోగదారులను సంపాదించుకుంది. అసలేంటీ యాప్‌? ప్రతి ఒక్కరికీ ఒక్కో టాలెంట్‌ ఉంటుంది. కానీ వారికి వాళ్ల నైపుణ్యాన్ని ప్రదర్శించడానికి సరైన వేదికలు దొరకవు. అలాంటి వారి ప్రతిభను, సృజనాత్మకతను తమ మాతృభాషలోనే ప్రదర్శించేందుకు, ఇతరులతో పంచుకునేందుకు ఒక వేదికగా ఉపయోగపడుతున్నదే షేర్‌చాట్‌. ఆండ్రాయిడ్‌ ఫోన్‌లో ఈ యాప్‌ లేదా షేర్‌చాట్‌ వెబ్‌సైట్‌లోకి లాగిన్‌ అయ్యాక యూజర్లు వీడియోలు, ఆడియోలు, జోకులు, జీఐఎఫ్‌లు, ఫొటోలను పంచుకోవచ్చు. వాటిని వాట్సాప్, ఫేస్‌బుక్‌లలోకి తిరిగి షేర్‌ చేసుకోవచ్చు. అలాగే షేర్‌చాట్‌లోని కంటెంట్‌ను డౌన్‌లోడ్‌ చేసుకోవచ్చు. ద్వితీయశ్రేణి నగరాలు, పట్టణాలపైనే దృష్టి... దేశంలో ఇంగ్లిష్‌ మాట్లాడగలిగిన, అర్థం చేసుకోగల సుమారు 15 కోట్ల మంది నెటిజన్లు వాట్సాప్, ఫేస్‌బుక్‌ వంటి ఆంగ్ల ప్రధాన సోషల్‌ నెట్‌వర్కింగ్‌ యాప్‌ల యూజర్లుగా ఉన్నట్లు షేర్‌చాట్‌ నిర్వాహకులు గుర్తించారు. అప్పటికే దూసుకుపోయిన ఆయా యాప్‌ల తరహాలోనే మళ్లీ ఆంగ్ల మాధ్యమంలో కొత్త యూజర్లను ఆకట్టుకోవడం అంత సులభం కాదని గ్రహించారు. ద్వితీయ, తృతీయశ్రేణి నగరాలు, పట్టణాల్లోని యూజర్లను సంపాదించుకోవడంపై దృష్టిపెట్టారు. ఇందుకోసం తొలుత ఇంగ్లిష్‌తోపాటు పలు భారతీయ భాషల్లో షేర్‌చాట్‌ను తీసుకొచ్చారు. వారి ఆలోచన సత్ఫలితాలిచ్చింది. 2015 అక్టోబర్‌ నుంచి డిసెంబర్‌ మధ్య లక్ష షేర్‌చాట్‌ యాప్‌ ఇన్‌స్టాల్స్‌ నమోదయ్యాయి. అప్పటికి షేర్‌చాట్‌లో ఉన్న సుమారు 70 వేల వాట్సాప్‌ గ్రూపుల ద్వారా నిత్యం 50 వేల భాగాల కంటెంట్‌ షేర్‌ అయ్యేది. యూజర్ల వాడకం ఆధారంగా ఇంగ్లిష్‌ ఆప్షన్‌ను షేర్‌చాట్‌ నుంచి ఆ తర్వాత తొలగించారు. ప్రస్తుతం షేర్‌చాట్‌కు 3.5 కోట్ల మంది యాక్టివ్‌ యూజర్లు (నెలకు) ఉన్నారు. సగటున రోజుకు 20 నిమిషాలపాటు యూజర్లు షేర్‌చాట్‌ వాడుతున్నారు. మాతృభాషలో అందుబాటులో... షేర్‌చాట్‌ ప్రస్తుతం 14 భారతీయ భాషల్లో అందుబాటులో ఉంది. తెలుగుతోపాటు హిందీ, మరాఠీ, గుజరాతీ, పంజాబీ, మలయాళం, తమిళం, బెంగాలీ, ఒడియా, కన్నడ, అస్సామీ, భోజ్‌పురి, హర్యాన్వీ, రాజస్తానీ భాషల్లో ఒక దాన్ని ఎంపిక చేసుకునే అవకాశాన్ని యూజర్లకు షేర్‌చాట్‌ ఇస్తోంది. ఈ ఏడాది జూలై నాటికి ఆగ్నేయాసియా లేదా ఆఫ్రికాలలో కార్యకలాపాలు విస్తరించేందుకు ప్రణాళికలు రచిస్తోంది. ప్రస్తుతం షేర్‌చాట్‌ మార్కెట్‌ విలువ రూ. 3 వేల కోట్లకుపైగానే ఉంది. తెలుగు రాష్ట్రాల్లో షేర్‌చాట్‌ పెద్దగా ప్రజాదరణ పొందనప్పటికీ గుజరాత్, పశ్చిమ మహారాష్ట్ర, తూర్పు యూపీతోపాటు గల్ఫ్‌ దేశాల్లో నివసిస్తున్న మలయాళీలు ఈ యాప్‌ను ఎక్కువగా వినియోగిస్తున్నారు.తెలుగు రాష్ట్రాల్లో రాజకీయ నేతలు ఈ యాప్‌ ద్వారా కూడా తమ ప్రచారం  చేసుకుంటున్నారు.  పోటీగా మరిన్ని యాప్‌లు దేశీ సోషల్‌ మీడియాగా షేర్‌చాట్‌ ప్రఖ్యాతిగాంచడంతో దానికి పోటీగా మరికొన్ని దేశీ యాప్‌లు సైతం అందుబాటులోకి వచ్చాయి. వాటిలో డైలీహంట్‌ (వార్తలు, వీడియోలు), న్యూస్‌డాగ్‌ (వార్తలు, వైరల్‌ కంటెంట్‌), టిక్‌ టాక్‌ (వీడియోల ప్రధాన యాప్‌), క్లిప్‌ ఇండియా (వీడియో, చాట్‌ యాప్‌) ప్రాచుర్యం పొందాయి. అలాగే మాతృభారతి (రచయితలకు స్వీయ ముద్రణ వేదిక కల్పించ డంతోపాటు భారతీయ భాషల్లో ఈ–బుక్స్‌ను డౌన్‌లోడ్‌ చేసుకునే అవకాశం కల్పించే యాప్‌), ప్రతిలిపి (భారతీయ భాషల్లో సాహిత్యం, ఈ–బుక్స్‌ అందుబాటులో ఉంచే యాప్‌), శబ్దనగరి (హిందీ భాషలో మొట్టమొదటి సోషల్‌ నెట్‌వర్కింగ్‌ సైట్‌), ప్లానెట్‌ గోగో (స్థానిక భాషల్లో కంటెంట్‌ కోసం వెతికే అవకాశం కల్పించే లాక్‌–స్క్రీన్‌ యాప్‌).  - సాక్షి, హైదరాబాద్‌

సాక్షి, న్యూఢిల్లీ : తెలంగాణ రాష్ట్రంలో బీజేపీ అభ్యర్థి తరఫున ఎన్నికల ప్రచారానికి వచ్చిన ఉత్తరప్రదేశ్‌ ముఖ్యమంత్రి యోగి ఆదిత్యనాథ్‌ బుధవారం కరీంనగర్‌లో జరిగిన ఎన్నికల సభలో మాట్లాడుతూ బీజేపీని గెలిపించినట్లయితే కరీంనగర్‌ పేరును కరిపురంగా మారుస్తామని ప్రకటించారు. తెలంగాణ రాష్ట్ర రాజధాని హైదరాబాద్‌ నగరం పేరును కూడా మారుస్తామని అంతకుముందు బీజేపీ నాయకులు తెలిపారు. ఇప్పటికే ఉత్తరప్రదేశ్‌ రాష్ట్రంలో అలహాబాద్‌ను ప్రయాగ్‌ రాజ్‌గా, ఫైజాబాద్‌ జిల్లాను అయోధ్యగా... పలు నగరాల పేర్లను ఆదిత్యనాథ్‌ మారుస్తున్న విషయం తెల్సిందే.  భారత దేశంలో నేడు ఉర్దూ పేర్లుగా కనిపించే అన్ని నగరాలు, వీధుల పేర్లలో 90 శాతం పేర్లు  పర్షియన్‌–అరబిక్‌ పేర్లన్న విషయాన్ని ఏ హిస్టరీ అధ్యాపకుడిని అడిగినా తెలుస్తుంది. కాకపోతే ఎక్కువ పేర్లు పర్షియన్, తక్కువ పేర్లు అరబిక్‌ పదాల నుంచి వచ్చినవి.  ఒక్క ఉత్తరప్రదేశ్‌ రాష్ట్రంలోనే 45 శాతం నగరాలు, పట్టణాలకు పర్షియన్‌–అరబిక్‌ పేర్లే. దేశంలో ఒక్క నగరాలు, వీధుల పేర్లే కాదు, మన బంధాలు, అనుబంధాలు, సంబంధాల్లో పర్షియన్‌–అరబిక్‌ పేర్లు చొచ్చుకుపోయాయి. మన ఆర్థిక, సామాజిక లావాదేవీల్లో కాకుండా, మన పాలనా వ్యవహారాల్లో కూడా ఇప్పటికీ పర్షియన్‌ పేర్లనే వాడుతున్నాం. మొత్తంగా మన సంస్కతిలో కలిసిపోయి మన సాహిత్యంలో, మన భాషల్లో కూడా ఈ పేర్లే ప్రతిఫలిస్తున్నాయి. అంతేకాదు, మనం కట్టుకునే గుడ్డల్లో తినే తిండిలో ఈ పేర్లే కలిసి పోయాయి. వీటన్నింటినీ ఎలా మార్చగలం ? మోదీ వేషధారణలో కూడా పర్షియన్‌ పేర్లే మన ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోదీ ధరించే కుర్తా, పైజామా పర్షియన్‌ పదాలే. ఆయన కళ్లకు  పెట్టుకునే ‘చస్మా’ కూడా పర్షియనే. షల్వార్‌–కమీజ్‌లతోపాటు పెళ్లిల్లో ఉత్తర భారతీయులు ఎక్కువగా ధరించే షేర్వానీ కూడా పర్షియన్‌ పదమే. మోదీ మాట్లాడే భాషలో సగానికిపైగా పర్షియన్‌ పదాలే ఉంటాయి. మాలిక్, మజుందార్, మజ్దూర్‌ పర్షియన్‌ పదాలే, సర్కార్, జిల్లా, తెహసిల్, తాలూకా పర్షియన్‌ పదాలే. మహారాష్ట్ర బీజేపీ ముఖ్యమంత్రి దేవేంద్ర ఫడ్నవీస్‌లో ఆయన ఇంటి పేరు కూడా పర్షియనే. ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని మొఘల్‌ సరాయ్‌ రైల్వే స్టేషన్‌ పేరును యోగి పండిట్‌ దీన్‌దయాల్‌ ఉపాధ్యాయ్‌గా మార్చిన విషయం తెల్సిందే. అందులోని ‘దీన్‌ దయాల్‌’ పర్షియన్‌ పదమే. ప్రపంచంలోకేల్లా ఎల్తైన సర్దార్‌ వల్లభాయ్‌ పటేల్‌ విగ్రహాన్ని ఇటీవల మోదీ స్వయంగా ప్రారంభించిన విషయం తెల్సిందే. సర్దార్‌ పటేల్‌ పేరులోని సర్దార్‌ పదం పర్షియనే. ఇన్ని పేర్లను ఎలా మార్చగలం? మనం తినే పదార్థాల్లోనూ అవే పేర్లు తందూర్‌–పులావ్‌ కూడా పర్షియన్‌–ఆరబిక్‌ పేర్లే. హల్వా, జలేబి, సమోసాలతోపాటు కూరల్లో ఉపయోగించే పన్నీర్, ప్యాస్, నమక్‌ పర్షియన్‌–అరబిక్‌ పదాలే. తర్బూజా (పుచ్చకాయ) పర్షియన్‌ పదమే. చాయ్‌వాలా అంటూ మోదీని పిలుస్తారుకాని అందులో చాయ్‌ అచ్చంగా పర్షియన్‌ నుంచి వచ్చిందే. షరాబ్, దారూ పదాలు పర్షియనే.  సైన్యంలోనూ తిట్టలోనూ అవే పదాలు  భారత సైన్యంలోని సిపాయి, సుబేదార్, హవల్దార్‌ హోదాలు పర్షియన్‌ పదాలే. కమీనా, హరామీ పదాలు అవే. ఐదు నదులు కలిగిన పంజాబ్‌లో ఆబ్‌ (నది) పర్షియనే. ఫరీదాబాద్, హైదరాబాద్, అహ్మదాబాద్‌ అన్నింటో ఉన్న అబాద్‌ పర్షియన్‌ పదమే. అబాద్‌ అంటే పర్షియన్‌లో జనావాస ప్రాంతం.  అఫ్టల్‌గంజ్‌లో గంజ్, సుల్తాన్‌ బజార్‌లో బజార్‌ పర్షియన్‌ పదాలే. ఉప్పల్‌ కలాన్‌లో కలాన్‌ (పెద్దది), ఖుర్ద్‌ (చిన్నది) పర్షియన్‌ పదాలే.  గాంధీజీ చరఖా అక్కడిదే.  జాతిపిత మహాత్మాగాందీ నూలు వడకడానికి ఉపయోగించిన ‘చరఖా’ పర్షియన్‌ నుంచి వచ్చిందే. సుభాస్‌ చంద్ర బోస్‌ ఏర్పాటు చేసిన ‘ఆజాద్‌ హిందూ ఫౌజ్‌’ పర్షియన్‌ మూలం నుంచి వచ్చిందే. భారత రెవెన్యూ భాషలో 90 శాతం పర్షియన్‌ పదాలే.  నిత్య జీవితంలోనూ అవే పదాలు  సాబూన్‌ (సబ్బు), దివార్‌ (గోడ), టక్యా (దిండు), పర్దా (తెర) పదాలు కూడా పర్షియన్‌ నుంచి వచ్చినవే. దేశానికి స్వాతంత్య్రం వచ్చాక భారత ప్రభుత్వం అధికార భాషలోకి చొచ్చుకుపోయిన పర్షియన్‌ పదాలను మార్చి ఆ స్థానంలో ఆధునిక హిందీ భాషా పదాలను తీసుకరావాలని ప్రయత్నించింది. అందుకోసం 1955లో ఓ అధికార భాషా కమిషన్‌ను వేసింది. కొన్ని పదాలను ప్రయోగాత్మకంగా మార్చింది. రేడియో (ఎలక్ట్రికల్‌ బ్రాడ్‌కాస్టింగ్‌ డివైస్‌)ను విద్యుత్‌ ప్రసారణ అని, రైలును లోహ్‌ పత్‌ గామిని మార్చింది. వీటిపై కూడా సంస్కృత పదాల ప్రభావం ఉండడాన్ని ప్రముఖ హిందీ కవి హరివంశ్‌ రాయ్‌ బచ్చన్‌ తన జీవిత చరిత్రలో హేళన చేశారు. భాషా కమిషన్‌ సూచించిన పదాల్లో ఒక్కటి కూడా నేటికి అమల్లోకి రాలేదు.   హిందీ, హిందు, హిందుస్థాన్, హిందుత్వ కూడా... హిందీ, హిందు, హిందుస్థాన్‌ పదాలు కూడా పర్షియన్‌ నుంచి వచ్చినవే. ఇండియన్‌ ఇంగ్లీషు పదం కూడా పర్షియన్‌ మూలమే. హిందు నుంచి వచ్చింది కనుక హిందు పర్షియన్‌ కనుక హిందుత్వ పదం కూడా పర్షియన్‌ మూలం నుంచి వచ్చినట్లే. ఇన్ని పేర్లను మార్చడం ఎవరి తరం కాదు కనుక. హిందూత్వ పేరును ముందుగా మార్చుకోవడం మంచిదేమో! (గమనిక : జాన్‌ టీ ప్లాట్స్‌ రాసిన ‘ఏ డిక్షనరీ ఆఫ్‌ ఉర్దూ, క్లాసికల్‌ హిందీ అండ్‌ ఇంగ్లీషు, ఫ్రాన్సిస్‌ జోసఫ్‌ స్టింగాస్‌ రాసిన ‘పర్షియన్‌–ఇంగ్లీషు డిక్షరీ’ ఆధారంగా ఈ వార్తా కథనం)

ఏదైనా వెబ్‌సైట్ రూపుదిద్దుకోవాలంటే డొమైన్‌ అనేది కచ్చితంగా అవసరం. ఏ భాషకు సంబంధించి వారైనా సరే తమకు నచ్చిన డొమైన్‌ కావాలంటే దానిని ఇంగ్లీష్‌లో వెతుకోవాల్సిందే. అయితే రానున్న కాలంలో ఇంగ్లీష్‌లో డొమైన్‌ వెతికే ప్రక్రియకు రాంరాం చెప్పొచ్చట. మాతృభాషలోనే తమకు కావాల్సిన డొమైన్‌ను వెతుకునే సౌకర్యం అందుబాటులోకి రానుందని తెలిసింది. దీనికోసం ‘ది ఇంటర్నెట్‌ కార్పొరేషన్‌ ఫర్‌ అసైన్డ్‌ నేమ్స్‌ అండ్‌ నంబర్స్’, ‘ది నాన్‌ ప్రాఫిట్‌ కార్పొరేషన్‌’, ఇంటర్నెట్ డొమైన్‌ నేమ్స్‌’ సంస్థలు కసరత్తు చేస్తున్నట్టు వెల్లడైంది.  భారత్‌లోని 22 షెడ్యూలు భాషలతో పాటు, వాడుకలో ఉన్నఅనేక భాషలలో డొమైన్లు తీసుకొచ్చే ఏర్పాట్లను ఆ సంస్థలు చేస్తున్నాయి. ముఖ్యంగా తెలుగు, బెంగాలీ, దేవనాగరి, గుర్మకి, కన్నడ, మలయాళం, ఒరియా, తమిళ్‌ భాషలపై ప్రస్తుతం పరిశీలన కొనసాగుతోందని ఐసీఏఎన్‌ఎన్‌ అధికారి సమ్రిన్‌ గుప్తా చెప్పారు. ఈ స్క్రిప్టులు పలు స్థానిక భాషలను కవర్‌ చేయనున్నట్టు తెలిపారు. ప్రపంచంలో ఇంగ్లీష్‌ పరిజ్ఞానం లేని వారు సైతం వారి మాతృభాషలో వెతికి అక్కడి వెబ్‌సైట్లను, ఆన్‌లైన్‌ను సందర్శించవచ్చని తెలిపారు.  ఉదాహరణకు ఒక వ్యక్తి తన హిందీ భాషకు సంబంధించిన వెబ్‌సైట్‌ పేరును హిందీలో టైప్‌ చేస్తే ఆ వెబ్‌సైట్ వచ్చేవిధంగా ప్రస్తుత విధానం రూపుదిద్దుకుంటోంది. అంటే ఇక నుంచి దీని కోసం ఇంగ్లీష్‌ భాషనే వాడాల్సినవసరం లేదు. ప్రపంచ జనాభాలో ప్రస్తుతం 52శాతం మందే ఇంగ్లీష్‌ పరిజ్ఞానం ఉండి ఇంటర్నెట్‌ బాగా ఉపయోగిస్తున్నారని గుప్తా చెప్పారు. మిగిలిన 48శాతం మంది అంటే ఎవరికైతే ఇంగ్లీష్‌పై అంతగా అవగాహన లేదో, వారికి తమ తమ భాషల్లో డొమైన్‌ పేర్లు అందుబాటులో ఉండనున్నాయి. ప్రజలు వారు మాతృభాషలో టైప్‌ చేసే మెళకువలు నేర్చుకుంటే చాలు ఈ ప్రయత్నం ఉపయోగకరంగా మారుతుందని గుప్తా తెలిపారు. ఇప్పటికే మాతృభాషల్లో టైప్‌ చేస్తే చాలు గూగుల్‌, ఇతర సెర్చింజన్లకు కావాల్సిన సమాచారం అందజేస్తున్నాయి. దేవనాగరి, గుజరాతి, గుర్ముకి, కన్నడ, ఒరియా, తెలుగు భాషల ప్రతిపాదనల కోసం ఇప్పటికే కంపెనీ ప్రజా స్పందనను కోరుతోంది. ప్రస్తుతం 4.2 బిలియన్ల ఇంటర్నెట్ వినియోగదారులుండగా, 2022కు ఆ సంఖ్య 5 బిలియన్లకు చేరుకుంటుందని అంచనా.   

ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రతీ రెండు వారాలకు ఒక భాష కనుమరుగవుతోంది. దానితో పాటే వారసత్వంగా వస్తున్న అపారమైన జ్ఞానసంపద అంతరించిపోతోంది. భారత్‌ విషయాని కొస్తే నలభైకు పైగా భాషలు, మాండలికాలు అదే ప్రమాదాన్ని ఎదుర్కోబోతున్నాయి. ఈ జాబితాలో ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు చెందిన గదబ, నైకీ గిరిజన తెగల భాషలున్నాయి. పది వేల మంది కంటే తక్కువగా మాట్లాడే భాషలు క్రమక్రమంగా కాలగర్భంలో కలిసి పోతాయని పరిశోధకులు చెబుతున్నారు. వివిధ భాషల  వైవిధ్యానికి పెద్దపీట వేసేలా ప్రతీ ఏడాది  ఫిబ్రవరి 21న ఐరాస ఆధ్వర్యంలో  అంతర్జాతీయ మాతృభాషా దినోత్సవాన్ని నిర్వహిస్తున్న  నేపథ్యంలో ఈ అంశానికి ప్రాధాన్యం ఏర్పడింది. 50 ఏళ్లలో 220 భాషలు కనుమరుగు... మనదేశంలో 780 భాషలకు పైగా ఉనికిలో ఉండగా, గత 50 ఏళ్లలోనే 220 భాషలు కనబడకుండా పోయాయి. దీనిని బట్టి భారతీయ భాషలు ఎంత వేగంగా అంతరించే ప్రమాదాన్ని ఎదుర్కుంటున్నాయన్నది స్పష్టమవుతోంది.  ఐరాస విద్యా, శాస్త్రీయ, సాంస్కృతి సంస్థ (యునెస్కో) ఆధ్వర్యంలో నిర్వహించిన వర్గీకరణ  ప్రకారం  భారత్‌లోని 197 భాషలు ఈ కోవలోకే వస్తాయి. వల్నరబుల్, డెఫినెట్లి ఎండేంజర్డ్, సివియర్లీ ఎండేంజర్డ్, క్రిటికల్లి ఎండేంజర్డ్‌గా ఆ సంస్థ వర్గీకరించింది. వీటిలో బొరొ, మీథీ మాత్రమే భారత్‌లో అధికారికంగా గుర్తించినవి. ఇతర భాషలకు రాత (లిఖిత) వ్యవస్థ కూడా లేదు. జనన గణన డైరెక్టరేట్‌ నివేదిక ప్రకారం...మనదేశంలో 22 షెడ్యూల్డ్‌ భాషలతో పాటు లక్ష అంతకు పైగా సంఖ్యలోనే ప్రజలు మాట్లాడే  వంద నాన్‌-షెడ్యూల్డ్‌ భాషలున్నాయి. అయితే యునెస్కో రూపొందించిన కనుమరుగయ్యే ప్రమాదమున్న భాషలు,మాండలికాల జాబితాలో  40 భారతీయ భాషలున్నాయి. ఈ భాషలను పదివేల మంది కంటే తక్కువ మాట్లాడుతున్నారు. అందువల్ల ఈ భాషలు అంతరించే ప్రమాదముందని ఓ హోంశాఖ అధికారి పేర్కొన్నారు.  యునెస్కో జాబితాలోని 40 భారతీయ భాషలివే... అండమాన్, నికోబార్‌ ద్వీపాల్లో మాట్లాడే 11 భాషలు...గ్రేట్‌ అండమానీస్, జరావా, లామొంగ్సే, లూరో,మ్యుయొట్, ఒంగో, పు, సెనెన్యో, సెంటిలీస్, షోంపెన్,తకహనియిలాంగ్‌ మణిపూర్‌లోని 7 భాషలు...ఐమల్, అక, కొయిరెన్, లామ్‌గంగ్, లాంగ్రాంగ్, పురుమ్, తరావ్‌ హిమాచల్‌ప్రదేశ్‌లోని నాలుగు భాషలు...బఘతి, హందురి, పంగ్వలి, సిర్‌మౌది మండ, పర్జి,పెంజో(ఒడిశా)   కొరగ, కురుబ (కర్ణాటక),  గదబ, నైకీ (ఆంధ్రప్రదేశ్‌), కోట, తోడ (తమిళనాడు), మ్రా, నా (అరుణాచల్‌ప్రదేశ్‌), తై నోరా, తైరాంగ్‌ (అసోం), బంగాని (ఉత్తరాఖండ్‌), బిర్హొర్‌ (జార్ఖండ్‌), నిహాలి (మహారాష్ట్ర), రుగ (మేఘాలయ), టొటొ (పశ్చిమ బెంగాల్‌) పరిరక్షణ ఏ విధంగా ? సమస్య తీవ్రత నేపథ్యంలో అంపశయ్యపై ఉన్న భాషలను కాపాడుకోవాలి. ఇలాంటి భాషల ఆడియో, వీడియో డాక్యుమెంటేషన్‌తో పాటు వాటిలోని ముఖ్యమైన కథలు చెప్పడం, జానపద, మౌఖిక సాహిత్యం, సంస్కృతి, చరిత్ర వంటి సాంఘిక, సాంస్కృతిక అంశాలను నిక్షిప్తం చేసుకోవాల్సి ఉంది. అధునాతన సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని అందిపుచ్చుకుని డిజిటలైజ్‌ చేయడం ద్వారా ఆయా భాషల వనరులను సంరక్షించుకోవాలి. ఇందుకు అవసరమైన సాఫ్ట్‌వేర్‌లు తయారుచేసుకోవాలి. ఈ వనరుల ద్వారా భాషాపరమైన పరికరాలు, పనిముట్లను తయారుచేసుకుని ఈ భాషల వ్యాప్తికి చర్యలు తీసుకోవాలి. ఈ కోవలోని భాషల పదకోషాలు తయారుచేసి, వాటిలోని పదాలను ఏ విధంగా పలకాలన్న దానిపై గ్రంధాలయాల ద్వారా అవగాహన కల్పించాలి. ఆడియో, వీడియో ఉపకరణాల ద్వారా ఇలాంటి భాషలపై విస్తృత ప్రచారం చేయాలి. ప్రతీ భాషలో మౌఖిక సాహిత్య భాండాగరం నిక్షిప్తమై ఉన్నందున కనుమరుగయ్యే భాషలపై ఈ విషయంలో ప్రత్యేక దృష్టి నిలపాలి. ప్రస్తుతం చౌక ధరలకే స్మార్ట్‌ఫోన్లు అందుబాటులోకి వచ్చిన నేపథ్యంలో ఆడియో, వీడియోలు రికార్డ్‌ చేసి, ఫొటోలు తీసుకుని డేటాను తయారుచేసుకునే వీలుంది. కృతిమ మేథస్సు విస్తృత ప్రచారంలోకి వస్తున్నందున దానిని కూడా ఈ భాషల పరిరక్షణకు ఉపయోగించవచ్చునని నిపుణులు సూచిస్తున్నారు. -సాక్షి నాలెడ్జ్‌ సెంటర్‌

విజయవాడ కల్చరల్‌: విజయవాడకు చెందిన మల్లాది రాహత్‌ అద్భుత ప్రతిభ చాటాడు. 105 ప్రపంచ భాషల్లో 105 పాటలను 7 గంటల 20 నిమిషాల పాటు నిర్విరామంగా ఆలపించాడు. అందులో భారతీయ భాషలు 36 ఉండటం విశేషం. గిన్నిస్‌ బుక్‌ ఆఫ్‌ వరల్డ్‌ రికార్డ్స్‌లో అధికారిక నమోదు కోసం గాంధీనగర్‌లోని శ్రీరామ ఫంక్షన్‌హాల్‌లో శనివారం ఈ కార్యక్రమం నిర్వహించారు. ఉదయం 11 గంటలకు కూచిపూడి నాట్యరామం చైర్మన్‌ కూచిభొట్ల ఆనంద్‌ ఈ కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించారు. గిన్నిస్‌ నియమాల ప్రకారం 4 గంటల అనంతరం 5 నిమిషాలు విరామం తీసుకుంటూ కార్యక్రమాన్ని విజయవంతంగా ముగించి, గజల్‌ శ్రీనివాస్‌ పేరుతో ఉన్న రికార్డును రాహత్‌ బద్దలు కొట్టాడు. ఈ కార్యక్రమానికి విద్యావేత్త ఎం.సి.దాస్, భారతీయ విద్యాభవన్‌ ప్రతినిధి పార్థసారథి సాక్షులుగా వ్యవహరించారు. గీతాలపన కార్యక్రమాన్ని ప్రత్యేక యూనికోడ్‌ ద్వారా గిన్నిస్‌ బుక్‌ ఆఫ్‌ వరల్డ్‌ రికార్డ్స్‌ సంస్థకు అందించారు. రాహత్‌ తండ్రి అనిల్‌ కుమార్‌ మాట్లాడుతూ రెండు వారాల అనంతరం గిన్నిస్‌ బుక్‌ ప్రతినిధుల నుంచి నమోదు పత్రం అందుతుందని తెలిపారు. గతంలో గజల్‌ శ్రీనివాస్‌ 75 భాషల్లో పాటలు పాడి రికార్డు నెలకొల్పారని, రాహత్‌ 105 భాషల్లో గీతాలు ఆలపించి దాన్ని అధిగమించారని చెప్పారు. కార్యక్రమంలో కొచ్చర్లకోట చారిటబుల్‌ ట్రస్ట్‌ సభ్యురాలు కొచ్చర్లకోట లక్ష్మీపద్మజ, సినీ సంగీత దర్శకుడు వీణాపాణి, ఆంధ్ర ఆర్ట్స్‌ అకాడమీ వ్యవస్థాపకుడు గోళ్ళ నారాయణరావు తదితరులు పాల్గొన్నారు.

పూరి: వస్తువులు, సేవల పన్ను(జీఎస్టీ) పరిధి నుంచి చిన్న భాషా పత్రికలకు మినహానింపునివ్వాలని ఇండియన్‌ లాంగ్వేజెస్‌ న్యూస్‌పేపర్స్‌ అసోసియేషన్‌(ఐఎల్‌ఎన్‌ఏ) కేంద్ర ప్రభుత్వాన్ని డిమాండ్‌ చేసింది. ఈ మేరకు పూరీలో నిర్వహించిన ఐఎల్‌ఎన్‌ఏ 76వ వార్షిక సర్వసభ్య సమావేశం(ఏజీఎం)లో సభ్యులు తీర్మానం చేశారు. అసంబద్ధ కారణాలు చూపి చిన్నభాషా పత్రికలకు ప్రకటనలు ఇవ్వొద్దని డైరెర్టరేట్‌ ఆఫ్‌ అడ్వరై్టజింగ్‌ అండ్‌ విజువల్‌ పబ్లిసిటీ(డీఏవీపీ)కి ప్రెస్‌ కౌన్సిల్‌ ఆఫ్‌ ఇండియా(పీసీఐ) ప్రతిపాదనలు పంపడం దారుణమన్నారు. ప్రెస్‌ కౌన్సిల్‌ చట్టం ప్రకారం పీసీఐకి ఆ అధికారాలు లేవని స్పష్టంచేశారు. కేంద్ర సమాచార, ప్రసారశాఖకు సైతం పీసీఐ రాసిన లేఖను వెంటనే ఉపసంహరించుకోవాలని డిమాండ్‌ చేశారు.మరోవైపు, ఐఎల్‌ఎన్‌ఏ ఎగ్జిక్యూటివ్‌ కమిటీకి కాబోయే అధ్యక్షులుగా పరేశ్‌నాథ్‌ను ఎన్నుకున్నారు.  


 బరేలి: పాకిస్థాన్ గూఢచార సంస్థ ఐఎస్ఐ భారత్లో తన కార్యకలాపాల నిర్వహణకు భాషా పండితులను నియమించుకొని తమవారికి శిక్షణ ఇప్పిస్తోంది. ఈ విషయం ఇటీవల అరెస్టైన ఐఎస్ఐ గూఢచారి మహ్మద్ ఇజాజ్ విచారణలో వెల్లడైంది. భాషలో శిక్షణ కోసం భారత్కు చెందిన భాషా పండితులను ఐఎస్ఐ నియమించుకుంటోంది.
 ఇజాజ్కు భారత్లోని హిందీ మాండలికంలో శిక్షణ ఇచ్చినట్లు తెలిసింది. పాకిస్థాన్లోని పంజాబ్ ప్రాంతానికి చెందిన ఇజాజ్కు ఉత్తర ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలోని పశ్చిమ ప్రాంతానికి చెందిన స్థానిక యాసలో మాట్లాడేలా శిక్షణ ఇచ్చారు. 'ఐఎస్ఐ నన్ను రిక్రూట్ చేసుకున్న తరువాత నేను మాట్లాడే పంజాబీ యాస గురించి ఆందోళన చెందారు. అందుకే భాషా పండితునితో శిక్షణ ఇప్పించాక భారత్కు పంపారు' అని విచారణలో ఇజాజ్ వెల్లడించాడు. భారత్కు వచ్చిన తర్వాత కూడా మరోసారి శిక్షణ కార్యక్రమంలో పాల్గొన్నట్లు తెలిపాడని స్పెషల్ ప్రొటెక్షన్ ఫోర్స్ సీనియర్ అధికారి అజయ్ పాల్ సింగ్ వెల్లడించారు.
 ఐఎస్ఐ శిక్షణలో భాగంగా కంప్యూటర్, వీడియో గ్రఫీతో పాటు భారత సంస్కృతి, సాంప్రదాయలపై కూడా అవగాహన కల్పించినట్లు తెలిసింది. ఇజాజ్కు ఉర్దూ, పంజాబీ, హిందీ, ఇంగ్లీష్ భాషల్లో ప్రావీణ్యం ఉందని అధికారులు వెల్లడించారు.


 జోహన్నెస్‌బర్గ్: దక్షిణాఫ్రికాలోని స్కూళ్లలో ఇకపై తెలుగు నేర్చుకోవచ్చు. ఒక సబ్జెక్ట్‌గా ఇకపై తెలుగు వర్ధిల్లనుంది. తెలుగు, హిందీ, తమిళం, గుజరాతీ, ఉర్దూ భాషలను తిరిగి పాఠశాలల్లో ఒక సబ్జెక్టుగా ప్రవేశపెట్టాలని అక్కడి ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది. రెండు దశాబ్దాల క్రితం భారతీయ భాషలను బోధనా ప్రణాళిక నుంచి తొలగించగా... తమ మాత భాషలను తిరిగి ప్రవేశపెట్టాలంటూ స్థానికంగా నివసించే 14లక్షల మంది భారతీయులు కోరుతూ వస్తున్నారు. ఎట్టకేలకు వారి విజ్ఞప్తులు ఫలించాయి. ముందుగా ఖ్వాజు నాటల్ ప్రావిన్స్ పరిధిలో దీన్ని అమలు చేయనున్నారు. 70 శాతం మంది భారత సంతతి ప్రజలు ఇక్కడే నివసిస్తున్నారు.
  
 ఈ భాషల్లో ఏదేనీ ఒకదాన్ని తృతీయ భాషగా విద్యార్థులకు అందించవచ్చంటూ ప్రావిన్స్ విద్యాశాఖ అధిపతి కోసినాతి శిషి స్కూళ్లకు ఆదేశాలు జారీ చేశారు. అయితే, ప్రస్తుతం కొన్ని స్కూళ్లు భారతీయ భాషలను ఒక సబ్జెక్టుగా బోధిస్తూనే ఉన్నాయి. అయితే, అవి ప్రభుత్వ ఆమోదిత పాఠ్యప్రణాళికలో భాగంగా లేవు. ఇకపై 10వ తరగతి ఇవి అధికారిక భాషలుగా గుర్తింపు పొందనున్నాయి.